Sammy Baloji: The Long Hand

Kom kijken op deze plechtige dag ​ ​ ​ ​
​Op deze derde dag van de maand juni 2022
​Hoe gedachten van elders ​ ​ ​
​Belichaamd worden in lokale materialen
​Hoe de lukàsà van de Balubà in de DRC ​ ​ ​ ​
​Gemaakt van parels en stukjes metaal
​Een fier monument wordt in een nieuwe omgeving ​ ​ ​ ​ ​ ​
​Drager van universele waarden
​Kom en bewonder in de Belgische openbare ruimte ​
​Deze merkwaardige verenigende figuur
​Een werk over ontmoeting over herinnering ​ ​ ​
​Drager van ideeën over emancipatie en broederschap
​Belangrijk voor de Congolese diaspora in Antwerpen ​ ​ ​ ​
​Alsook voor de Antwerpse bevolking
​– Fragment uit De Lange Hand, een kasàlà geschreven door Jean Kabuta op uitnodiging van Sammy Baloji en opgevoerd tijdens de inhuldiging van Baloji’s kunstwerk The Long Hand op 3 juni 2022

​Beeldend kunstenaar Sammy Baloji (°1978, DRC, woont en werkt in Brussel) maakte op uitnodiging van Kunst in de Stad een nieuw kunstwerk voor de stedelijke collectie kunst in de publieke ruimte. Deze monumentale sculptuur, getiteld The Long Hand, krijgt een permanente locatie op de Scheldekaai ter hoogte van de Zuidersluis in Antwerpen. Het is het eerste permanente publieke kunstwerk in het oeuvre van de kunstenaar.

Baloji maakte zijn werk specifiek voor deze locatie, zo dicht mogelijk bij de Schelde. Hij beschouwt de rivier als de toegangsweg van ‘hier’ naar ‘daar’, de verbindingsweg tussen de stad en de wereld, maar ook tussen België en Congo, het geboorteland van de kunstenaar.

“Met The Long Hand voegen we een belangrijk kunstwerk toe aan de collectie Kunst in de Stad. Sammy Baloji kijkt naar de relatie tussen Antwerpen en de wereld, en de soms bewogen geschiedenis daarvan. Het is net de kracht van kunst in de publieke ruimte om zowel ons verleden als onze toekomst in beeld te brengen, en om nieuwe verhalen toe te voegen aan ons collectieve verhaal.” – Nabilla Ait Daoud, schepen voor cultuur stad Antwerpen

The Long Hand verwijst naar uiteenlopende bronnen, die samenvloeien in een kunstwerk vervaardigd in brons, baksteen en gerecycleerd plastic – drie samengestelde materialen. Brons, een legering van tin en koper, dat laatste één van de belangrijkste ontginnings- en exportproducten van Congo. Bakstenen, artisanaal vervaardigd in Maaseik uit klei en grond gewonnen uit de Limburgse mijnterrils. Plastic afval van Belgische bedrijven omgesmolten en gegoten in de vorm van geslepen diamanten die de bronzen figuur verfraaien. ​

De vorm en de titel van het beeld zijn ontleend aan de Lukasa, een artefact uit de Luba-cultuur in Zuid-Congo. Lukasa (ofte “lange hand” in Kiluba) fungeren als geheugensteuntje of ezelsbruggetje en zijn een vitaal onderdeel van de Luba-traditie van mondelinge geschiedschrijving en kennisoverdracht. Met The Long Hand introduceert Sammy Baloji dit geheugenobject op monumentale schaal in de stad en sluit zo aan bij de traditie van kunstwerken in de publieke ruimte als herdenkingstekens.

Doorgaans worden Lukasa in hout vervaardigd en rijkelijk versierd met abstracte inkervingen en ingelegde schelpen of (edel)stenen. Ze worden gebruikt in ceremonies waarin de politieke geschiedenis en mythologie van het Luba-volk verteld wordt door een “herinneringsman”. Deze houdt de Lukasa in zijn linkerhand en traceert met zijn rechterhand de patronen en ingelegde juwelen, die dienen als ankerpunten voor de opgevoerde vertelling.

De gekleurde plastic diamanten zijn zo aangebracht op het oppervlak van het bronzen beeld om de zeeroute tussen Antwerpen en Muanda, de voornaamste havenstad in Congo, te verbeelden. Het bakstenen platform waarop het beeld staat, is ontworpen door de kunstenaar als een plek voor bijeenkomsten en uitwisselingen.

Een andere belangrijke referentie in de ontwikkeling van het werk is een citaat van voormalig burgemeester van Antwerpen, Lode Craeybeckx (1897-1976), die zei: "Een Antwerpse burger hoeft alleen maar zijn hand in de Schelde te steken om zich met de wereld te verbinden."

The Long Hand van Sammy Baloji werd mede mogelijk gemaakt met de steun van de Vlaamse overheid.

Credits:
​Kunst in de Stad: Lucie Bausart (collectiebeheerder), Samuel Saelemakers (curator), Sara Weyns (directeur Middelheimmuseum)
​Coördinatie: Estelle Lecaille, Twenty Nine studio
​Onderzoek & ontwikkeling: Ismaël Bennani & Orfée Grandhomme, Valentin Bollaert (Bureau Nord), Victor Mangindula, Maximiliaan Royakkers
​Productie: Art Casting, De Craecker, Bel Albatros, Helix, Wicko

Afbeelding bovenaan:
​Sammy Baloji, The Long Hand, 2022, collectie Kunst in de Stad, Antwerpen. Fotografie: Tom Cornille