Middelheimmuseum opent de poort voor welzijn 

Middelheimmuseum en de stad Antwerpen, ZNA en de Universiteit Antwerpen zoeken samen naar verbinding tussen de sites waardoor het museum toegankelijker wordt vanuit het ziekenhuis. Het project wordt ondersteund door de Vlaamse Overheid en de Koning Boudewijnstichting.  

Ontwikkeling verbindingsplek  

Op de grens tussen het museum en de ziekenhuissite wordt een nieuwe verbindingsplek met toegang gecreëerd, waarlangs patiënten en buren het kunstpark snel en eenvoudig binnen kunnen. De rust van het park en de inspirerende kunstcollectie vormen samen een veilige en toegankelijke ‘tussenruimte’ tussen de beslotenheid van de zorginstellingen en de drukte van de stad.   

De inrichting van deze nieuwe plek is het eerste concrete resultaat van de samenwerking met de ZNA Universitaire Kinder- en Jeugdpsychiatrie Antwerpen (ZNA UKJA) en UAntwerpen: instellingen die zich inzetten voor gezondheid en onderwijs. Samen met deze buren wil het Middelheimmuseum, als museum en park, de lokale gemeenschappen nog meer betrekken. Ze doen daarvoor ook een beroep op andere stedelijke diensten zoals de Groendienst. 

“Naast de internationale werking van het Middelheimmuseum op het gebied van o.a. collectie en tentoonstellingen, is het museum nadrukkelijk ook een deel van de stad. Veel openluchtmusea liggen in landelijke omgevingen, maar Middelheimmuseum is een stadspark. Zo is het niet alleen ‘de tuin van den Antwerpenaar’, het zet zich samen met de partners ook in voor mensen in en van de buurt.” 
​- Nabilla Ait Daoud, schepen van Cultuur 

Nieuwe toegang tussen ziekenhuis en museum 

Vandaag zijn het ziekenhuis en het museum van elkaar gescheiden door een hek, een druk fietspad, een smal voetpad, een parking en een brede (bus)laan. Met Vlaamse subsidies ontwikkelen de partners een betere verbinding en overbrugging van de publieke ruimte. De opdracht hiervoor is toegekend aan Donker Design. 

Zo hoeven patiënten, hun familie en het zorgpersoneel niet langer de omweg te maken langs de drukke Lindendreef, maar kunnen ze snel en veilig het Middelheimmuseum in.  

“Maar ook alle andere buurtbewoners, studenten en andere bezoekers zullen deze nieuwe toegang kunnen gebruiken. Zo moeten ze in de toekomst niet helemaal meer omlopen, maar krijgt iedereen een makkelijkere toegang tot de heilzame combinatie van kunst en natuur.”
​- Prof. dr. Maarten Van Acker, UAntwerpen   

Om de noden van een veilige, laagdrempelige toegang goed in kaart te brengen, komt er een voorlopig ‘experimenteerpoortje’. Zo kan de komende maanden getest worden hoe deze doorgang handig en veilig kan gebruikt worden.  

Eerste fase: focus op jonge patiënten 

Kunst en natuur bevorderen de mentale gezondheid en het algemeen welbevinden. In het Middelheimmuseum komen beide elementen samen. Hoe kan het museum deze troeven actief inzetten? In een eerste onderzoeksfase, tot de zomer van 2024, focust het onderzoek op de kinderen en jongeren van de ZNA Universitaire Kinder- en Jeugdpsychiatrie Antwerpen op de Middelheimziekenhuis-site. Hoe kan het museum deze psychisch kwetsbare jonge patiënten ondersteunen in hun herstel? Hoe past dit binnen het therapeutische traject en de zorg door de begeleiders?  

De nieuwe verbindingsplek wordt ontworpen in cocreatie met de kinderen en jongeren van ZNA UKJA. Voor elk van de zeven zorgeenheden organiseerde ZNA UKJA een creatieve groepssessie in oktober. Ook bij elke stap van de ontwikkeling van het ontwerp tot eind 2025 blijven de jonge patiënten nauw betrokken.  

"We geven de kinderen en jongeren bewust een belangrijke rol in dit project. Dit is ook goed voor hen omdat het hen helpt hun talenten te laten ontplooien, hen het gevoel geeft dat ze gehoord worden en dat hun mening ertoe doet en het hen kan helpen hun plek te vinden in de maatschappij. We zijn het Middelheimmuseum dankbaar dat ze het aandurven naar de stem van de kinderen en jongeren te luisteren en zo mee het stigma op geestelijke gezondheidsproblemen helpen doorbreken.” 
​- Prof. dr. Inge Glazemakers, ZNA UKJA en UAntwerpen  

Aan het onderzoek werken naast de experten van de kinder- en jeugdpsychiatrie van ZNA ook twee faculteiten van de Universiteit Antwerpen mee. De ontwerpvoorstellen worden ontwikkeld door zowel specialisten in gezondheidswetenschappen als door ontwerpwetenschappers gespecialiseerd in ‘healing environments’ en stedenbouw.  

Ook studenten werken mee: verschillende werkgroepen buigen zich over uitdagingen op het vlak van ruimte en dienstverlening in deze zone.  

"Voor studenten is het belangrijk dat ze met een concreet project aan de slag kunnen en van dichtbij betrokken zijn. Dit laat hen toe inzicht te krijgen in de noden en uitdagingen van echte gebruikers, in dit geval de kinderen, jongeren en begeleiders van het UKJA. Bovendien vormt het museumpark een inspirerende context om de betekenis van ruimte in relatie tot welbevinden te herdenken.” 
​- Margo Annemans, UAntwerpen 

Ontwikkeling nieuw museumaanbod met universiteit 

Vanaf dit najaar wordt het onderzoek ook uitgebreid naar de patiënten, bezoekers en personeelsleden van het ZNA Middelheimziekenhuis, de studenten en personeelsleden van de Universiteit Antwerpen en de buurtbewoners. 

"We willen ook ons publieksaanbod verder afstemmen op de buurt. Samen met UAntwerpen onderzoeken we daarom hoe de buurtbewoners het kunstpark en zijn omgeving vandaag gebruiken, en hoe we hen in de toekomst beter kunnen betrekken bij de werking van het museum.” 
​- Sara Weyns, directeur Middelheimmuseum 

Het Middelheimmuseum en de universiteit tekenden daarvoor een overeenkomst waarbij ze zich allebei engageren om zowel de onderzoeksresultaten als een deel van het nieuwe publieksaanbod (o.a. rondleidingen, workshops, lezingen, spel, ...) samen in te zetten. 

Beide onderschrijven ook het ‘One Health’-principe van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Dit principe benadrukt hoe een goede integratie van gezondheid en omgeving bijdraagt tot een betere gezondheid, zowel preventief als herstellend. 

Daarnaast lopen binnen de Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen van de universiteit verscheidene studies naar de herstellende of therapeutische functie van een groene omgeving, en ook naar ‘kunst op doktersvoorschrift’. 

Deze zomer al vinden de eerste zomerkampen plaats in het Middelheimmuseum, waarin kinderen en jongeren van ZNA UKJA creatief aan de slag zullen gaan met de zomertentoonstelling in het museum. 

Voor meer informatie over dit persbericht: