Collectie Kunst in de Stad in beweging

De voorbije maanden werden twee beelden uit de collectie Kunst in de Stad op een nieuwe locatie in de publieke ruimte geplaatst. Het gaat om Kracht (1993) door Jan Dries en Ritmische Beweging (1940) door Ernest Wijnants. Later dit jaar volgt nog de opstelling van het werk Figures of Absence door Goshka Macuga, verworven in 2022. Deze plaatsingen passen binnen het beleid van de Kunst in de Stad werking van het Middelheimmuseum, die zich ontfermt over de monumenten, standbeelden en andere kunstwerken in de publieke ruimte van Antwerpen.

Naast het onderhouden en onderzoeken van de collectie, wordt ook ingezet op het verbeteren van de presentatie en zichtbaarheid ervan. Hierbij wordt veel belang gehecht aan het vergroten van de waardering en een betere spreiding van de bestaande collectie. De recente nieuwe plaatsingen illustreren hoe hedendaagse stadsontwikkeling hand in hand kan gaan met de (her)waardering van historische erfgoedstukken. Kunst in de Stad beschouwt deze collectiemobiliteit als een belangrijke methode om meer kunst in de publieke ruimte te voorzien.

“In de stad Antwerpen en de districten sieren meer dan 250 standbeelden – monumenten en andere kunstwerken –, onze straten, pleinen en parken. Het gaat om kunst die ieder van ons toebehoort en die we elke dag kunnen zien. De historische beelden en de hedendaagse kunstwerken zijn vaak gebonden aan een plek, maar ze zijn ook “plaats bepalend”: ze geven betekenis aan de stad. En soms, zoals vandaag, krijgen enkele van die beelden een nieuwe stek. Dat doen we niet vaak, maar altijd doordacht: om de zichtbaarheid van het beeld te verbeteren, of om een extra dimensie toe te voegen aan de hedendaagse stadsontwikkeling.”- Nabilla Ait Daoud, schepen voor cultuur stad Antwerpen.

Kracht

Kracht van kunstenaar Jan Dries (1925 – 2014) werd in 1993 verworven door de stad als deel van de beslissing om diens monumentale, urban land art werk meditatieve ruimte het zelf zijn (1986, Theaterplein, Antwerpen) te ontmantelen. Jan Dries was een meester van de abstractie en werkte vaak in witte Carreramarmer. Kracht is een oefening in contrast en spanning: strakke en zachte lijnen wisselen elkaar af, het volume toont zich zwaar of licht afhankelijk vanuit welke richting het bekeken wordt.

Aanvankelijk werd deze sculptuur opgesteld in de binnenkoer van de Permekebibliotheek. Daar kwam deze echter niet tot haar recht. Sinds juli 2023 is Kracht te zien in het Berchemse buurtpark De Veldekens. Daar werd het in verhouding tot de verschillende wandel- en fietspaden geplaatst, zodat het vanuit alle richtingen gezien kan worden. Deze plaatsing werd voorafgegaan door consultaties met de buurtbewoners en districtswerkingen, en markeert de finale oplevering van het nieuwe buurtpark. ​

Ritmische Beweging

In 1940 vervaardigde beeldhouwer Ernest Wijnants het kunstwerk Ritmische Beweging, een elegante bronzen figuur van een jong meisje in een dansante pose, op een hardstenen sokkel. Het werd in 1952 opgesteld langs de sportvelden aan de Middelheimlaan, waar de vereniging Kinderparken Koningin Astrid actief was. Vandaar ook het opschrift op de sokkel ter ere van de overleden koningin.

De bomendreef waarop het decennialang stond, werd in 2021 afgesloten omwille van veiligheidsredenen, waardoor een nieuwe locatie gezocht moest worden voor Ritmische Beweging. Die werd gevonden op het plantsoen in de Vosstraat te Borgerhout, tegenover het Te Boelaerpark. Hier stond eerder een stenen werk uit de collectie Kunst in de Stad opgesteld (Harmonie van vlakken en lijnen door Pieter Van Den Krieken), maar dit werk viel altijd al klein uit voor deze locatie en genoot dan ook weinig zichtbaarheid of waardering in de wijk.

Figures of Absence

Met Figures of Absence geeft kunstenares Goshka Macuga (1967, woont en werkt in Londen) gestalte aan een eigenzinnig, transhistorisch collectief van vijf vrouwen wiens leven en werk een grote impact hadden op de maatschappij en de kunsten. Macuga contourde de gezichtsprofielen van deze vrouwen en goot deze lijntekening af in rubber. De ‘negatieve portretten’ die zo ontstaan verwijzen enerzijds naar de hoge mate van afwezigheid van vrouwen in het collectieve geheugen en de publieke verbeelding, en anderzijds naar de vaak onzichtbare aard van intellectuele en artistieke arbeid en innovatie.

Het kunstwerk brengt hulde aan Chantal Akerman, baanbrekend Belgische cinéast en beeldend kunstenaar; Andrée Blouin, pan-Afrikaanse politiek activist en lid van de eerste democratisch verkozen regering van het onafhankelijke Congo; Patricia De Martelaere, filosoof, hoogleraar en auteur; Marie Popelin, eerste vrouwelijke doctor in de Rechten in België en sleutelfiguur in de internationale vrouwenbeweging; en Mathilde Schroyens, eerste vrouwelijke burgemeester van Antwerpen en onderwijshervormer.

Het Antwerpse Stadspark is thuis van vele monumenten en kunstwerken, en had van bij aanvang een belangrijke functie als plek van huldiging en herinnering. Door Figures of Absence hier op te stellen wordt deze historische functie niet alleen voortgezet maar ook verdiept en geactualiseerd.

Beeld bovenaan: Ernest Wijnants, Ritmische Beweging (1940)